اصلی ترین رکن در موسیقی ، رکن زمان است. صداها براساس زمان بندیهای متفاوت و تقسیمات زمانی است که در کنار یکدیگر میتوانند نغمه های دل انگیزی را برای ما ایجاد کنند ، پس شناخت این زمان بندی ها لازمه یادگیری موسیقی است.
برای یادگیری ریتم و نگاه داشتن این تقسیمات زمانی ، شیوه های مختلفی وجود دارد ، روش های حسی ، پا کوبیدن ، شمارش کردن ، واژه گفتارهای سنتی و مدرن و... همگی از یک زمان بندی مشخص بطور مشترک سخن می گویند که بسیاری از این روش ها هرچند برای بعضی از دانش آموزان موسیقی قابل درک است اما برای بسیاری از آنها سخت و یا غیرقابل درک بوده و آموزش دهندگان نیز در انتقال آن با مشکلات فراوانی مواجه هستند.
مشکلات انتقال اطلاعات در زمینه فواصل زمانی به هنرجویان موسیقی بخصوص در مواقعی زیاد می شود که روشهای مختلف آموزشی بدون در نظر گرفتن بعضی از نکات از سوی مدرسان با یکدیگر آمیخته شده و قدرت بیان و توانایی انتقال را به چالش می کشد.
در بسیاری از مواقع مشاهده شده که آموزش دهندگان از هجاهای لفظی هم وزن برای نگاهداری زمان دو نت غیر هم وزن مثل چنگ و دولاچنگ استفاده می کنند ، مثلا "تِ" را برای دو لاچنگ "تَ" را ( با کشیدگی بیشتر در گویش خود ) برای چنگ به کار می گیرند. این مشکل زمانی به اوج می رسد که این گونه شیوه ها به نگارش نیز در می آیند ، بدون آنکه این نکته در نظر گرفته شود که مخاطبان این نوشته ها در بسیاری از موارد افرادی هستند که در زمینه موسیقی و ریتم خوانی در حد ابتدایی بوده و به راحتی نمیتوانند فاصله های زمانی این نت ها را از طریق خواندن "تَ" و "تِ" از یکدیگر تشخیص دهند.
در حال حاضر مرسوم ترین روش آموزش ریتم ، روش پا کوبیدن است که در آن یک رفت و برگشت پا را معادل یک ضرب سیاه می گیرند و رفت یا برگشت پا نیز معادل چنگ محاسبه می گردد.در این روش هم برای آموزش دادن تقسیماتی همچون دولاچنگ ها و سه لاچنگ ها و ترکیب آنها در میان نت های بزرگ تر ، مشکلاتی به وجود می آید که بیان آنها و نگارششان را به چالش می اندازد.
این گونه مشکلات همیشه در آموزش ریتم و زمان در موسیقی وجود داشته و آموزش دهندگان و آموزش گیرندگان را همواره درگیر خود نموده است و من نیز که از سال 70 تاکنون به عنوان یک معلم با این مشکلات روبرو بودم به دنبال روشی میگشتم که بتواند در انتقال این اطلاعات مشکلات را به حداقل برساند ، لذا در سال 79 مجموعه ریتم خوانی و ریتم شناسی که بر اساس همترازی زمان نت ها با گویش هجاهای فارسی تنظیم شده بود را تدوین نموده و در سال 83 به چاپ رساندم که تا کنون به چاپ سوم رسیده است. در این مجموعه یک نت دولاچنگ معادل یک هجای کوتاه مانند "تَ" گرفته شده و نت های چنگ و سیاه نیز برابر با دو و چهار هجای کوتاه مانند "تَنَ" و "تَنَنَنَ" محاسبه شده است.این روش که از روش تقطیع عروضی شعر کلاسیک فارسی برگرفته شده بود در طول دوران آموزگاری من در تعلیم ریتم موسیقی ، نشان داد که کمترین چالش را در یاد دادن تقسیمات زمانی و ریتم شناسی به مخاطبین داشته است ولی هنوز کاستی هایی موجود بود که باید جبران می گردید.
تجربه ثابت کرد که اگر این روش با آموزش دیداری و شنیداری نیز تلفیق گردد این کاستی ها تا حدودی جبران میشود. در بسیاری از مواقع معادل سازی تقسیمات زمانی با تصاویر به هنرجویان کمک می کند تا به کمک دیدن ، زمان برخی از فیگورهای ریتمیک را سریع تر و آسان تر درک نمایند.
با توجه به اینکه کتاب ریتم خوانی و ریتم شناسی از معادل سازی تقسیمات زمانی با تصاویر بهره مند نبوده و البته جای مسائلی همچون اعمال سه لاچنگ ها و چهارلاچنگ ها ، سکوت ها ، ریتم های هم خانواده ، حالت های خاصی همچون سه بر دوها و یا دو بر سه ها و همچنین ریتم های مختلط هشت ضربی ، نه ضربی ، ده ضربی ، یازده ضربی و دوازده ضربی ، در آن خالی بود ، من را بر آن داشت تا در تدوین مجموعه ای مصور و کامل تر اقدام کنم ، شاید کمکی باشد برای آموزش ساده تر مخاطبان و هنرجویان.
شایان ذکر است که کتاب ریتم خوانی و ریتم شناسی با داشتن کلیه فیگورهای ریتمیک در دو ریتم دوضربی ساده و دو ضربی ترکیبی تا سطح تقسیمات دولاچنگ به عنوان کتاب همراه و مکمل این مجموعه محسوب می گردد چرا که گنجانیدن تمام فیگورهای مذکور با آن حجم بالا در محدوده ای این کتاب امکان پذیر نبوده و از حوصله خوانندگان نیز خارج است. بدون تردید علاقه مندان به یادگیری ریتم به صورت شماتیک ، برای تکمیل آموزه های خود تهیه و بهره برداری از کتاب ریتم خوانی و ریتم شناسی را نیز در برنامه های خود قرار خواهند داد.
استاد اردشیر بزرگ نیا یکی از اساتید برجسته آموزشگاه موسیقی فرهنگ و هنر کرج در زمینه تدریس سازهای کوبه ای می باشند که جهت انجام مشاوره رایگان با ایشان با آموزشگاه (32223606) تماس بگیرید.